نقش دین اسلام در تربیت اخلاقی

فلسفه اخلاق

کارشناسی ارشد

محمدجواد زارعان

احمد رهنمایی

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

1381

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

خداوند متعال انسان را خلق نمود و اسباب هدایت او را از طریق ارسال پیامبران و انزال کتب آسمانی فراهم ساخت. دین مبین اسلام آخرین مرحله از ارسال برنامه‌های الهی است که به نظر ما پاسخگوی تمامی نیازها و خواسته‌های مشروع و مطلوب آدمی است. نیاز به اخلاق و انجام اعمال نیکو و گرایش فطری انسان به سوی فضیلت، سعادت وکمال موجب شده است تا خداوند راههای رسیدن به این امور را نیز در دسترس همگان قرار دهد. از دیدگاه اسلام، اخلاق جزئی از دین است و مبانی، اصول و روشهای خود را از دین اخذ می‌کند. دین اسلام از طریق تبیین دقیق مبانی، اصول و روشهای تربیت اخلاقی نقش عمده‌ای در سازندگی روح و روان آدمی ایفا نموده است خداوند، انسان را برخوردار از جسم و روح می‌داند و تغذیه روح را اساس می‌شمارد و ویژگیهای خاصی را برای انسان در نظر گرفته که از جمله آنها برخورداری انسان از کرامت و شرافت ذاتی و برخورداری از قدرت عظیم اختیار است که با توجه به قدرت تعقل تفکر او از امتیازات ویژه انسانی محسوب می‌شود. خداوند به تفاوتهای فردی، استعدادها و ظرفیت‌های وجودی مختلف افراد توجه تام داشته و بر همین اساس تکالیفی را برعهده آنان نهاده است. انسان به فضیلت و کمال گرایش دارد و برای رسیدن به آن از فکر و عقل و تمام توان خویش بهره می‌گیرد. دین اسلام نمونه‌های کاملی از فضیلت و کمال را در اختیار آدمی قرار می‌دهد و او را در انتخاب آنها آزاد می‌گذارد. اسلام علاوه بر مبانی، در اصول و روشها و شیوه‌های دستیابی به فضایل اخلاقی و رفع رذایل اخلاقیتاثیر شگرفی دارد. مهمترین اصولی که اسلام به آن اشاره می‌کند، اصل تغییر و تکامل نفس، اصل شناخت فضیلت و کمال، اصل تذکر ویادآوری، اصل عزت واصل قدرت است که انسان می‌تواند با شناخت این اصول در تربیت اخلافی خویش و دیگران مؤثر واقع شود. برای وصول به این مبانی و اصول، اسلام روشهایی را نیز بیان می‌دارد که مهمترین آنها عبارتند از: روش اعطای بینش، روش اعتدال وتوازن، روش خودشناسی، روش یادآوری نعمتها و نقاط مثبت، روش مطالعه و تفکر، روش تغافل و روش ایجاد انگیزه، با اجرای این روشها، مربی و متربی می‌توانند به کسب فضایل اخلاقی نایل گردند و نسبت به اجرای دستورات الهی در بعد اخلاقی اهتمام کافی داشته باشند. برای انجام این تحقیق سعی شده است به فراخور امکانات و شرایط، از آیات قرآن کریم، روایات اسلامی و کلام علماء که از منابع اصیل اسلامی محسوب می‌شوند استفاده گردد و به یقین امکان پوشش دادن به همه مطالب و تحقیق و بررسی همه‌جانبه میسور نبوده و نیازمند فرصت وامکانات بیشتر می‌باشد. امید است خداوند همگان را در راه نشر معارف اسلامی منصور و مؤید بگرداند.

1392/10/14

1496